Onlangs promoveerde architect Marijn van de Weijer aan de Uhasselt met zijn proefschrift  “Reconfiguration, Replacement or Removal? Evaluating the Flemish Post-War Detached Dwelling and its Part in Contemporary Spatial Planning and Architecture”. Van de Weijer onderzocht daarin de opties om de typische Vlaamse verkaveling in te passen in de huidige ruimtelijke ordening.

Na de Tweede Wereldoorlog namen de verkavelingen een hoge vlucht: vrijstaande woningen met een lapje grond, een slaapkamer voor elk kind en liefst met zicht op wat groen. Als resultaat van dat ideaalbeeld is de gemiddelde Vlaamse woning bijna dubbel zo groot ( gemiddelde bewoonbare oppervlakte van 130m²) in vergelijking met woningen in Nederland of Scandinavië (70 à 80m² bewoonbare oppervlakte).

Met een vergrijzende bevolking, meer en vooral kleinere gezinnen zitten we met een mismatch tussen vraag en aanbod in de huidige woningmarkt. Daarbij komt dat vele van die woningen niet voldoen aan de huidige energienormen en vaak in filegevoelige gebieden liggen ver weg van werk en voorzieningen.

Alle opties op een rijtje

In zijn doctoraatsstudie bestudeerde van de Weijer tien typische verkavelingswijken in Vlaanderen en onderzocht de mogelijkheden om die verkavelingen aan te passen aan de hedendaagse vragen en normen: aanpassen, vervangen of verwijderen?

De laatste optie, het platgooien van een volledige wijk,  is objectief soms de beste optie maar maatschappelijk en politiek is er geen draagvlak voor dergelijke drastische ingrepen. Het aanpassen van woningen naar meergezinswoningen is vanwege de structuur soms moeilijk realiseerbaar en stuit bovendien vaak op onbegrip van de andere bewoners uit die wijk: de Vlaming ziet liefst zo weinig mogelijk veranderen in zijn woonomgeving. In wijken waar al wat leegstand heerst, wordt een ingrijpende aanpassing zoals vervanging van een aantal woningen door kleinschalige appartementsblokken beter aanvaard.

In De Standaard waarschuwde Kristiaan Borret –ex-bouwmeester van de stad Antwerpen- onlangs voor het lukraak verdichten van de naoorlogse verkavelingen: “We moeten keuzes durven maken waar het in Vlaanderen duurzaam is om verdichting in verkavelingen te stimuleren, en waar we het beter niet toelaten. Die keuze kan het best vertrekken van de noodzaak van duurzame mobiliteit.”

Nog enkele cijfers geciteerd door van de Weijer:

• 76 procent van onze woningen zijn eengezinswoningen
• ongeveer veertig procent daarvan is vrijstaand, dat is ongeveer één op drie van álle woningen.
• Veel van die huizen beantwoorden inderdaad aan het cliché van de fermettewoning – al zijn er net zo goed woningen in moderne stijl.