Er is al heel wat inkt gevloeid over de betonstop en het laatste woord is hierover zeker nog niet gezegd. Onlangs was er nog een open brief van een niet-alledaagse coalitie van belangengroepen (natuurorganisaties, landbouwers, architecten en stedenbouwkundigen) die aankaarten dat de betonstop of bouwshift in zijn huidige vorm onbetaalbaar is en dus dode letter zal blijven. Maar wat bedoelt men juist weer met die betonstop? Om dat te snappen moeten we even het begrip ruimtebeslag verduidelijken.
Ruimtebeslag is het percentage van de oppervlakte dat ingenomen wordt door huisvesting (met inbegrip van tuinen) , industriële en commerciële activiteiten, transportinfrastructuur (wegen, spoorwegen,…) en recreatieve invullingen (zoals bijvoorbeeld parken, voetbalvelden,…). Het gaat dus over het deel van de oppervlakte van een regio dat niet wordt ingenomen door wateroppervlakken van rivieren, waterwegen en havens, landbouw, bossen en natuur waar de biofysische functie nog primeert. Volgens het Ruimterapport (RURA) van het Departement Omgeving steeg het ruimtebeslag in Vlaanderen over de periode 2013 tot 2019 van 32.5% (442,000 ha) tot 33.3% (453,000 ha).
Nieuw onderzoek HOGENT
Onlangs publiceerde het onderzoekscentrum Duurzaam Ruimtegebruik en Mobiliteit van de HOGENT een eerste deelrapport van haar onderzoek naar de betonstop. Concreet gingen de onderzoekers op zoek naar de gronden die nu nog niet verhard zijn maar dat volgens hun bestemming wel zouden kunnen worden, de zogenaamde gronden met een harde bestemming. Hun rekenwerk kwam uit op 75,259 ha die risico lopen om zonder beleidswijziging verhard te worden. Dat komt neer op 5.5% van het Vlaamse grondgebied en als er dus geen betonstop plaatsvindt en al die ruimte zou vol gebouwd worden dan stevenen we in Vlaanderen af op een ruimtebeslag van maar liefst 39%. Een enorm cijfer zeker als je weet dat het Europees gemiddelde maar 5% bedraagt!
De onderzoekers maakten een GIS-analyse waardoor ze een gedetailleerder zicht kregen op die 75,000 ha. Daarvan blijkt dat 15,000 ha ingenomen wordt door water (kanalen, plassen, meren,…). Die lopen dus weinig risico om vol gebouwd te worden. De inzet van de bouwshift zijn dus de resterende 60,000 ha met een harde bestemming maar die op dit moment nog niet ingenomen zijn. De onderzoekers zoomden nog verder in op die 60,000 ha en kwamen tot de conclusie dat daarvan slechts 40,000 ha het risico lopen op verharding omdat op de andere 20,000 ha al sterk beperkende voorschriften van toepassing zijn m.b.t. bijkomende bebouwing omdat het gaat om bijvoorbeeld park-, groen- en recreatiegebieden. De probleemgebieden met een hoge ontwikkelingsdruk kunnen in volgende bestemmingscategorieën ingedeeld worden:
- woonzones: 22,752 ha,
- bedrijvenzones 7,019 ha,
- havens: 3,849 ha,
- overige harde bestemming: 5,732 ha,
- Totaal: 39,352 ha
Uit bovenstaand overzicht blijkt dus duidelijk dat het niet innemen van bijkomende gebieden met bestemming "woonzones" slechts een deel van het probleem oplost. Om het ruimtebeslag onder controle te krijgen zal ook sturend gewerkt moeten worden voor bedrijvenzones, havens,….
Om de betonstop te realiseren zal de Vlaamse overheid naast het Instrumentendecreet en het Decreet Woonuitbreidingsgebieden ook dringend werk moeten maken van een beleidskader voor de industrie, infrastructuur,… De Vlaamse overheid heeft zich alvast geëngageerd om zo'n allesomvattend kader uit te werken en zal zich daarbij laten adviseren door een nog op te richten task force.