Om energie te besparen en het comfort in de winter te verhogen, worden onze woningen steeds beter geïsoleerd en luchtdicht gemaakt. Luchtdichte en sterk geïsoleerde woningen lopen dan weer meer risico op oververhitting. Wat kan je daaraan doen?
Beter voorkomen dan genezen
In plaats van oververhitting te moeten bestrijden, probeer je best eerst om ze te voorkomen. Bij nieuwbouw heb je daarvoor een aantal mogelijkheden. Bij een bestaande woning ligt het wat moeilijker. Waar mogelijk kan je gebruik maken van de natuurlijke schaduw door beplantingen, maar je kan ook buitenzonwering aanbrengen of je kan zonwerend glas voorzien. ’s Nachts, zodra de temperatuur buiten lager is dan binnen, kan natuurlijke of gestuurde ventilatie voor verfrissing zorgen, maar aangezien de warmte in de binnenwanden en vloeren opgeslagen zit, kan vaak niet alle warmte worden afgevoerd.
Koelen met een warmtepomp
Met warmtepompen kan je gebouwen verwarmen of van sanitair warm water voorzien, maar de meeste installaties kunnen ook gebruikt worden om een woning te koelen. Dat kan zowel door actieve als passieve koeling.
Passief koelen
Met een grond-waterwarmtepomp (geothermische warmtepomp) kan je koelen. Dat wordt ook wel natuurlijk koelen genoemd, omdat het systeem tijdens de warme maanden gebruik maakt van de koele temperatuur van de grond (gemiddeld +/- 12 °C) om water met een temperatuur van 20 °C door de leidingen van de vloerverwarming te laten circuleren. In de leefruimte geeft de frisse vloer een aangenaam gevoel. Omdat de compressor hiervoor niet in werking gesteld wordt, spreekt men van "passief" koelen. Aangezien bij deze vorm van koelen enkel de bronpomp en de circulatiepomp werken, is het een energiezuinige manier van koelen.
Passief koelen met een grond-waterwarmtepomp heeft nog een bijkomend voordeel: tijdens de koelperiodes wordt warmte aan je woning onttrokken en in de bodem weer afgegeven. Die warmte kan in de winter dan weer gebruikt worden om de woning te verwarmen. Door de passieve koeling in de zomer wordt de bodem als het ware geregenereerd. Hierdoor verbetert het rendement van de warmtepomp in de winter.
Dit systeem kan wegens de omvang van de installatiewerken (grondboringen, vloerverwarming als afgiftesysteem,...) alleen worden toegepast bij nieuwbouw en bij grondige renovaties.
Actief koelen
Lucht-water- en lucht-luchtwarmtepompen maken gebruik van actieve koeling. In dit geval wordt bijvoorbeeld het water in de vloerverwarming afgekoeld, of wordt er afgekoelde lucht de woning ingeblazen. De gewenste temperatuur in huis kan worden vastgelegd, tot minimaal 18 °C. Hoe lager de gewenste temperatuur, hoe hoger het energieverbruik van het systeem.
Het energielabel van de warmtepomp
In het kader van de Europese Ecodesign- en Energielabeling-richtlijn bestaat er al sinds 2015 een labelplicht voor warmtepompen. Dat label is vergelijkbaar met de labels van huishoudelijke apparaten zoals koelkasten en vaatwassers.
Het seizoensgebonden rendement van een warmtepomp in verwarmingsmodus wordt uitgedrukt in een SCOP-waarde (Seasonal Coefficient of Performance). Hoe hoger de SCOP waarde, hoe zuiniger de warmtepomp is bij het verwarmen.
Voor de koelingsmodus bestaat er voor passieve koeling en lucht-waterwarmtepompen geen officieel label. Van lucht-luchtwarmtepompen in koeling wordt de seizoensgebonden energie-efficiëntie weergegeven door de SEER-waarde (Seasonal Energy Efficiency Ratio). Hoe hoger de SEER-waarde, hoe zuiniger de warmtepomp is in koelmodus.
Op het energielabel van een lucht-luchtwarmtepomp staat eveneens vermeld hoeveel kWh (in een standaard jaar) de warmtepomp verbruikt in koeling en in verwarming. Een warmtepomp die koelt en verwarmt zal op jaarbasis gemiddeld 15% meer verbruiken dan een warmtepomp die enkel verwarmt.