De lokale politie, lokale omgevingsambtenaren of gewestelijke stedenbouwkundige inspecteurs kunnen een proces-verbaal opmaken voor misdrijven op het vlak van ruimtelijke ordening. Die pv's worden vervolgens bezorgd aan het parket. Sinds 1 maart 2018 beschikken de parketten over een aanvulling op het klassieke spoor via de rechtbank. De procureur des Konings krijgt namelijk 180 dagen om te beslissen om het pv zelf strafrechtelijk te behandelen of om het over te maken aan het Departement Omgeving voor bestuurlijke beboeting.
Bestuurlijke beboeting door het Departement Omgeving
Wanneer het Departement Omgeving het pv ontvangt, dan zal zij de vermoedelijke overtreder hiervan op de hoogte brengen. De vermoedelijke overtreder krijgt dan de mogelijkheid om een kopie van het dossier op te vragen, zijn schriftelijk verweer in te dienen en/of zijn standpunt mondeling toe te lichten op een hoorzitting. Ook kan het Departement Omgeving navraag doen bij de verbalisant of er herstel uitgevoerd is. Op basis van alle elementen neemt de gewestelijke beboetingsentiteit een beslissing over de boete.
Naast het opleggen van een bestuurlijke geldboete, kan de gewestelijke beboetingsentiteit voor duidelijk vastgestelde misdrijven ook werken met bestuurlijke transacties. Een bestuurlijke transactie is een voorstel tot betaling van een geldsom. Het is vergelijkbaar met een minnelijke schikking in het strafrecht.
Al 84 boetes en minnelijke schikkingen
Sinds de invoering van de bestuurlijke beboeting op 1 maart 2018 werden tot nu toe 24 boetes opgelegd voor een gemiddeld bedrag van 3,000 EUR. Er werden ook zestig bestuurlijke transacties voorgesteld. Het nieuwe systeem geldt enkel voor misdrijven die zijn vastgesteld na 1 maart 2018.
Meestal gaat het om particulieren die bouwovertredingen begaan, maar ook aannemers of architecten kunnen beboet worden. Enkele voorbeelden van bouwovertredingen: het bouwen of opslaan van afval in ruimtelijk kwetsbaar gebied zonder de voorschriften na te leven, het niet respecteren van bouwplannen, het aanbrengen van illegale reliëfwijzigingen,…